15/04/2024

Czy ESOP możliwy jest tylko w spółkach akcyjnych?

Wdrożenie programu opcyjnego w spółce z o.o. jest możliwe, ale bardziej złożone niż w spółkach akcyjnych. ESOP w typowej postaci jest nieosiągalny dla spółek z o.o., ale przedsiębiorcy mogą zdecydować się na, między innymi, na program oparty na zobowiązaniu do wydania udziałów spółki na rzecz beneficjenta w przyszłości, a także na rzadziej spotykane warianty, jak choćby ESOP oparty na udziałach fantomowych. W związku z ESOP spółka może rozważyć również wykorzystanie tokenizacji.

Ograniczenia prawne spółek z o.o.

Wdrożenie ESOP-u w spółce (z ang. – Employee Stock Option Plan) przynosi wiele korzyści zarówno przedsiębiorstwu, jak i beneficjentom programu opcyjnego. Wśród jego zalet można wymienić, między innymi, zwiększenie motywacji i lojalności pracowników. Programu opcyjnego w tradycyjnej formie nie można wdrożyć w spółkach z o.o. Wynika to z ograniczeń prawnych – w przypadku spółki z o.o. nie ma bowiem możliwości wprowadzenia kapitału warunkowego czy emisji warrantów subskrypcyjnych. Nie oznacza to jednak, że spółki z o.o. nie mogą wdrożyć programu motywacyjnego na nieco innych, dopuszczalnych prawnie zasadach.

Jak wdrożyć ESOP w spółkach z o.o.

Często stosowanym przez spółki z o.o. wariantem ESOP jest przyznanie beneficjentom uprawnień polegających na zobowiązaniu spółki do wydania jej udziałów na rzecz beneficjenta w przyszłości. ESOP w spółkach z o.o. można także wdrożyć udostępniając jej pracownikom i współpracownikom udziały fantomowe, które z jednej strony nie przyznają im roli wspólnika spółki, jak to ma miejsce w przypadku udziałów w spółkach akcyjnych, ale z drugiej – stanowią potwierdzenie przyznania beneficjentom pewnych uprawnień wynikających z ESOP. Najczęściej są to prawo konwersji udziałów wirtualnych na rzeczywiste po spełnieniu określonych warunków, a rzadziej – także premie imitujące dywidendę w wysokości uzależnionej od posiadanych fantomowych udziałów w spółce.

ESOP w spółkach z o.o. – jak to wygląda w praktyce

Beneficjent wirtualnego ESOP-u wdrożonego w spółce z o.o. otrzymuje bezpośrednio po przystąpieniu do programu albo po upływie ustalonego czasu określoną liczbę udziałów fantomowych, które są w rzeczywistości uprawnieniami kontraktowymi beneficjentów ESOP, które w pełnym lub ograniczonym zakresie mogą imitować uprawnienia związane z posiadaniem klasycznych udziałów. Co do zasady, warunkiem wypłacenia beneficjentom premii pieniężnych jest pozostawanie w szeregach spółki przez określony w umowie czas. Należy jednak podkreślić, że umowa pomiędzy spółką z o.o. a beneficjentem ESOP należy do umów nienazwanych. Oparta jest na zasadzie swobody umów, dlatego warunki programu mogą być elastyczne i dopasowane do potrzeb spółki i beneficjentów ESOP.

Tokenizacja

Innym rozwiązaniem, które mogą wziąć pod uwagę spółki z o.o. zainteresowane programem opcyjnym jest tokenizacja udziałów w spółce. Wówczas odpowiednikiem tokena będzie na przykład prawo beneficjenta ESOP do udziału w zyskach przedsiębiorstwa. Rozwiązanie takie może usprawnić operacyjnie funkcjonowanie ESOP, w szczególności w przypadku programów opcyjnych o większej liczbie pracowników i współpracowników spółki uprawnionych do uczestnictwa.

Jakub Kozioł Managing Partner

(+48) 600 818 015